مرگ در جزیره لهجه ها قدم می زند - عینک ورساچه

به گزارش عینک ورساچه، ایران ما به همان نسبت که از تنوع اقلیمی و جغرافیایی برخوردار است از تنوع قومی، زبانی و نژادی نیز برخوردار است و این تنوع و تلون زبانی از مهمترین زیبایی های پنهان در این جغرافیای لبالب از زیبایی است.

سمنان یکی از متنوع ترین استان های ایران از نظر زبان های بومی و محلی است. این تنوع و گونه گونی زبانی تا آنجاست که فعالان این حوزه از استان پهناور سمنان به عنوان جزیره لهجه ها نام می برند .

زبان سمنانی یا به تعبیر سمنانی های اصیل، زبان سمنی یکی از کهن ترین زبان های ایرانی است که بسیاری از واژگان آن از کهن ترین بازمانده های زبان اوستایی و پهلوی است.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم و چهره ماندگار کشورمان گفت: زبان های با کمتر از 100 هزار گویشور در خطر نابودی و مرگ تدریجی اند.

پروفسور اعوانی در گفت وگو با خبرنگار عینک ورساچه با اشاره به تنوع زبان ها و گویش های مختلف در کشورمان ایران اظهار کرد: باید مانع از بین رفتن این زبان ها که از مهمترین سرمایه های معنوی کشورمان هستند، شویم.

این عضو پیوسته فرهنگستان علوم با بیان اینکه در نیم قرن گذشته هزاران زبان محلی در جهان از بین رفته توضیح داد: در گزارشی اخیرا آمده بود که بیش از سی-چهل هزار زبان بومی و محلی در جهان بوده که ظرف پنجاه-شصت سال اخیر بیش از نیمی از آنها از بین رفته است و امروز به حدود 16 هزار زبان رسیدند.

این استاد برجسته فلسفه و حکمت با اذعان به اینکه آن دسته از گویش ها و زبان هایی که افراد کمتری به آنها تکلم می نمایند در خطر بیشتری هستند ادامه داد: خطر نابودی برای زبان هایی که کمتر از یک صد هزار نفر به آن تکلم می نمایند بیشتر است.

وی با بیان اینکه استان سمنان از تنوع زبانی و گویشی بالایی برخوردار است گفت: باید از این زبان ها به مثابه یک میراث معنوی حفاظت کرد و مهمترین راه ها برای صیانت از آنها تکلم به این زبان ها است.

اعوانی از زبان سمنانی به عنوان یکی از کهن ترین زبان های محلی نام برد و افزود: این زبان یکی از قدیمی ترین زبان های ایرانی است و بسیاری از واژگان پهلوی و اوستایی را در دل خود دارد.

وی با بیان اینکه این زبان به دلیل شفاهی بودن اصالت بالایی دارد افزود: زبان سمنانی از قوت زبانی برخوردار است به طوری که مثل بعضی زبان های شناخته شده جهان افعال اختصاصی جداگانه ای برای مذکر و مونث دارد.

رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران با بیان اینکه کتاب هایی در گذشته در مورد زبان سمنانی به رشته تحریر درآمده اعلام نمود: در زمان قاجار کریستین سن سیاح معروف به سمنان آمده و یک کتاب دو جلدی در مورد گرامر زبان سمنانی نوشته است.

حمایت از اهل قلم و پژوهشگران زبان های محلی نقش مهمی در ماندگاری زبان ها و گویش های محلی دارد، پشتیبانی مادی و معنوی از پدید آورندگان آثار مکتوب و خصوصا آثار ادبی به زبان های محلی و همچنین حمایت از برنامه های رادیویی و تلویزیونی و فراوری محتوی فاخرا به زبان های محلی می تواند زمینه ساز حیات بیشتر زبان ها و گویش های محلی باشد.

فرهنگ شکوهی، یک نویسنده و پژوهشگر ضمن تاکید بر ضرورت حفاظت از زبان سمنانی به عینک ورساچه گفت: زبان سمنانی یکی از کهن ترین زبان های ایرانی است. زبان سمنانی از جمله زبان های بومی ایرانی است که از غنای زبانی بالایی برخوردار است.

وی با اشاره به راه های صیانت از زبان های محلی و از جمله زبان سمنانی گفت: صحبت کردن به این زبان، آموزش و تدریس آن، نگارش کتاب و سرودن شعر و همچنین حمایت از آثار نوشته شده به این زبان از راهکارهایی است که به ماندگاری این زبان های محلی و از جمله زبان سمنانی یاری می نماید.

این پژوهشگر زبان سمنانی با بیان اینکه دستگاه های فرهنگی در قبال حفاظت از این زبان مسوولیت دارند افزود: انتشار کتب نویسندگان سمنانی که به پژوهش درباره این زبان پرداختند و یا نشر مجموعه شعرهایی به زبان سمنانی و برگزاری برنامه هایی با موضوع زبان سمنانی می تواند به تداوم حیات زبان سمنانی یاری شایانی کند.

وی با بیان اینکه در سال های اخیر نویسندگان بومی استان کتاب های زیادی درباره گویش ها و زبان های محلی استان تالیف و منتشر کردند ادامه داد: باید نویسندگان و پژوهشگرانی که عمر خود را صرف تحقیق و پژوهش درباره زبان های محلی می نمایند مورد حمایت قرار گیرند.

شکوهی با بیان اینکه حمایت ها از نویسندگان محلی آنگونه که باید نیست اعلام نمود: البته کوشش های در گذشته اجرا شده اما باید حمایت ها به گونه ای باشد که نویسندگان رغبت بیشتری به کار در این حوزه پیدا نمایند.

وی، نکوداشت پیشکسوتان این حوزه را عاملی در اقبال بیشتر نسل های جوان به کار در این حوزه ارزیابی و توضیح داد: باید بستر لازم برای فعالیت علاقه مندان به زبان و ادبیات بومی در این حوزه فراهم گردد. حمایت از زبان های بومی و آثار منتشرشده به زبان های محلی به قوت و غنای بیشتر زبان فارسی نیز یاری می نماید.

به هر روی حفظ گویش ها و زبان های محلی تنها محدود به این نیست که این زبان ها میراثی گران بها است که از گذشته های دور به ما رسیده بلکه نقش مهم این زبان ها به مثابه ظرفیتی برای صیانت و حفاظت بهتر از زبان رسمی و مشترک فارسی خود اهمیت آنها را دوچندان می نماید.

گذشته از این ها اهمیت صیانت از این زبان های بومی وقتی بیشتر هویدا می گردد که بدانیم بر اساس یکی از برآوردهای اخیر یونسکو تنها 10درصد از هزاران زبان بومی که امروز با آن تکلم می گردد تا انتها قرن حاضر با آن تکلم خواهد شد و مابقی به تدریج از بین خواهند رفت.

استان سمنان به واسطه تنوع لهجه ها به درستی به جزیره لهجه ها اشتهار دارد، با این وجود به نظر می رسد که استفاده از زبان های محلی در محاوره و گفت وگوی بین مردم در چند دهه اخیر روندی نزولی داشته و انتقال این زبان های محلی به نسل های بعدی با دشواری بیشتری صورت می گیرد.

به نظر می رسد این مهم در کنار جمعیت کم گویشوران زبان ها و گویش های محلی در استان سبب شده که سایه مرگ بر سر بسیاری از این لهجه ها احساس گردد و مرگ با همه چهره زمخت اش در جزیره لهجه ها قدم بزند.

به هر روی اگرچه اقبال و تعصب مردم این دیار به گذشته با افتخار و داشته های فرهنگی شان خطر مرگ قریب الوقوع این داشته های زبانی و فرهنگی را به تاخیر انداخته اما مرگ تدریجی نیمی از زبان های محلی جهان در بیش از نیم قرن گذشته، هشداری جدی برای همه زبان های محلی ایران و از جمله استان سمنان است.

گزارش از هوشنگ حبیبی بسطامی، خبرنگار عینک ورساچهی سمنان